Adoptuje siostra dzieci, zanurza się w cierpieniu, naraża życie, mieszka z biedakami. 

- Bo mi się świat cholernie nie podoba.

Dlaczego? 

- Ulegamy pokusie, w której ważniejsze staje się dla nas nie to, żeby wszystkim żyło się w miarę dobrze, tylko żebyśmy my sami mieli bogactwo, powodzenie i poczucie bezpieczeństwa. Świat mi się nie podoba, bo za dużo jest w nim egoizmu, a za mało empatii.

Pan Bóg coś schrzanił przy jego tworzeniu? 

- Bóg? W żadnym wypadku. To nie Bóg wymyślił cierpienie i śmierć. Bóg dał nam życie, tylko człowiek okazał się niedostatecznie zdolny, żeby to przyjąć. Powodem tego, że jest zło na świecie, jest grzech pierworodny. Wtedy, gdy ten grzech pierworodny się wydarzył, zachorowała nasza wolność.

Bieda wynika z grzechu? 

- Wynika z cierpienia, ze słabości, także z pazerności, chciwości i zaniedbania.

I co z tym zrobić? 

- Trzeba cerować świat.

Tak jak tu, w Nagorzycach. 

- Widzicie, właśnie zjedliśmy obiad. Ile nas było przy stole?

Dziesięć osób. 

- Was dwóch - no, przepraszam bardzo - inteligentów z Krakowa. A poza tym dwaj moi przybrani synowie. Autyk Artur i Jasiek, Rom. Tomek, syn Tamary, mojej przyjaciółki, z którą prowadzę domy wspólnoty. Jego narzeczona z ojcem - Ukraińcy zresztą. Ksiądz alkoholik. Uchodźca z Syrii Grzegorz. No i muzułmanin Marokańczyk. To jest nasz biedaholding. Taka republika biedaków, którą budujemy w Polsce. I to jest moja wizja Polski fundamentalnie katolickiej.


Polska fundamentalnie katolicka? 

- Tak. Taka, w której niewiele krzyczy się o walce i wieszaniu kogoś na drzewach, ale taka, w której posuwamy się na ławce i żyjemy wspólnie. W której się siebie nie boimy, a na świat patrzymy od dołu: słabi, wykluczeni, chorzy są dla nas najważniejsi.

Jak do świętokrzyskiej wioski trafił Abel, muzułmanin? 

- Abel nie jest uchodźcą. To absolwent uniwersytetu w Cembrigh. Zna kilkanaście języków. Mówi we wszystkich arabskich dialektach. Jakimś cudem trafił do Polski. Dostał tu dobrą pracę. Układał sobie życie, ale miał jedną wadę: trochę ciemniejszy kolor skóry, który nie spodobał się tutejszym chrześcijanom.

Co się stało? 

- Został brutalnie pobity, otarł się o śmierć.

 

Skąd siostra wie, że to chrześcijanie? 

- Jestem absolutnie pewna, że panowie, którzy skatowali Abla, byli kiedyś ochrzczeni. Więc tak, ten muzułmanin został prawie zabity przez naszych pełnokrwistych słowiańskich chrześcijan.

Co było dalej? 

- Stracił wszystko. Ma poważny uraz kręgosłupa. Żył chwilę z zasiłku. Wiecie ile?

Jakieś 700 złotych. 

- Trochę ponad 600 zł. Mieszkał w mieszkaniu socjalnym, w którym trzeba było palić węglem, a że Abel nie może dźwigać, to zimami okrutnie marzł. Ostatecznie go z tego mieszkania eksmitowano. Leki Abla były droższe niż zasiłek, więc zaczęły się długi za czynsze. Trafił na ulicę.

I później do Nagorzyc. 

- Bardzo mu ufam. Gdy muszę gdzieś wyjechać, to Artura zostawiam pod jego opieką.

A kim jest Artur? 

- To mój autystyczny przybrany syn. Na początku lat 90., kiedy powstawały pierwsze domy Wspólnoty Chleb Życia, wychodziliśmy do warszawskich melin, żeby wciągać ludzi z bezdomności. W jednej z nich zobaczyliśmy niemowlaka. Leżał nago na tapczanie. Wokół walały się puste butelki, a nad nim wisiały spalone ubranka. Zabraliśmy go do domu. Po pewnym czasie zgłosiła się jego matka - Gosia. Była w ciągu alkoholowym i zorientowała się, że syn zginął. Chciała go odzyskać. Warunek był jeden: powiedziałam, że jeśli go chce, to może zamieszkać razem z Arturem w naszym domu, tylko to on powinien wybrać. Gdy Artur zobaczył ją, od razu zaczął płakać. Gosia zniknęła z jego życia, a Artur został z nami. Jestem formalnie jego adopcyjną matką.

Artur jest chory. 

- Ma ataki padaczki. Jest też chory na autyzm. Żyjemy razem już 30 lat.

Na Światowych Dniach Młodzieży jechaliście tramwajem razem z Franciszkiem. 

- Ale to była historia. Nie mówiliśmy Arturowi, gdzie się wybieramy, bo wiemy, że on potrafi wariować. Zwłaszcza na punkcie papieża. Kocha go nad życie. Ale z rozmów między domownikami zorientował się, co jest grane. W dniu wyjazdu do Krakowa zerwał się o świcie i mówi: "Myjemy się. Artur do papieża". Już w samochodzie Artur pokrzykiwał trochę na głos GPS: "Wujek, prowadź, Artur, papież, tramwaj". Ostatecznie udało się dojechać.

Papież dołączył do tramwaju na Franciszkańskiej 3. 

- A razem z nim tłum dziennikarzy i borowców. No więc najważniejsi ludzie, czyli Franciszek i osoby niepełnosprawne, byli trochę niezauważeni. Nie było wiele czasu i miejsca na serdeczności. Papież oczywiście podszedł do Artura i go pobłogosławił. Dla niego to było, rzecz jasna, za mało, więc mój czujny synek nie dał za wygraną. Z autystycznym dzieckiem jest tak, że potrzebuje czasu, zanim coś załapie. Artur zorientował się, że zwykłe błogosławieństwo to za mało, więc podszedł do Franciszka i pociągnął go za sutannę. Jakby chciał powiedzieć: - No co jest? Tylko tyle? Papież się odwrócił i padli sobie serdecznie w ramiona. Mina Artura - wniebowzięcie.

A siostra rozmawiała z papieżem? 

- Nie chciałam mu zabierać czasu, tak żeby zajął się głównie spotkaniem z niepełnosprawnymi. Wymieniliśmy tylko pojednawcze spojrzenie.

To była papieska pielgrzymka inna niż wszystkie. 

- Bo Franciszek nie przebiera w środkach. Mówi do nas z grubiej rury i trochę stara się wytrącić nas z równowagi.

 

Co to jest kultura odrzucenia? Papież mówił o niej w szpitalu w Prokocimiu. 

- To jest świat, w którym my wszyscy żyjemy. Świat konsumpcyjny, w którym wykorzystuje się słabych. Żyjemy w kulturze, w której słabych spycha się poza nawias. Tych, którym źle się żyje, nie włącza się w życie społeczne, gospodarcze i kulturalne.

Żyjemy w świecie rozwarstwionym. 

- Wyróżniam cztery kategorie. W pierwszej są ludzie żyjący ponad wszelkimi systemami. To jest niewielka grupa miliarderów, którzy żyją ponad strukturami państwowymi: szefowie wielkich korporacji, banków, część polityków itd. Druga kategoria to grupa średnia, która sobie radzi. Oby w Polsce było ich jak najwięcej, bo to oni tak naprawdę ciągną gospodarczo kraj. To są ludzie, których stać na wiele rzeczy, którzy się nie muszą troszczyć o to, co włożą do garnka, mogą dobrze wyedukować swoje dzieci itd. Trzecia to grupa ludzi, którzy balansują na granicy, którzy nie są głodni, funkcjonują w systemie, stać ich na to, by pójść co jakiś czas do kina, których dzieci nie mają kompleksów, bo mają ubrania, ale to są ludzie, którzy żyją od pierwszego do pierwszego, skromnie, ale żyją. I czwarta grupa, która jest w każdym społeczeństwie, to są wykluczeni, słabi, bezradni, biedacy, bezdomni.

I co z nimi? 

- Najłatwiej jest ich nie zauważać. Zepchnąć na margines.

Dlaczego to robimy? 

- Bo tak jest prościej. Żeby słabych włączyć w nasze codzienne życie, trzeba się podzielić. Podzielić, czyli oddać coś z siebie. To nie jest proste, więc łatwiej ich odrzucić. W naszych społeczeństwach zapewniamy im takie minimum, żeby nam nie było wstyd, że umierają. No bo powiedzcie: czy da się przeżyć za 640 złotych?

Nie da się. 

- No a przecież tyle wynosi stały zasiłek.

Czemu tak jest? 

- Bo takich mamy rządzących. Jak człowiek chory i niepełnosprawny może przeżyć za takie pieniądze? I problem jest jeden: mój Artur i cała rzesza niepełnosprawnych nie pójdą pod Sejm i nie zaczną krzyczeć, domagając się lepszych warunków.

To wina polityków? 

- Także polityków. W świecie, w którym żyjemy, nie ma miejsca na ludzi z marginesu. A czym kierują się politycy? Przecież zależy im na popularności i myśleniu, jak sprawić, żeby wygrać kolejne wybory. To dotyczy nie tylko wykluczonych - niepełnosprawnych. Ale także da się zauważyć, że światowi politycy skręcają w radykalną stronę, w której w ogóle nie myśli się o słabszych.

Andrzej Stasiuk, odbierając Austriacką Nagrodę Państwową w dziedzinie literatury, mówił: "Im bardziej się boimy, tym większych tchórzy wybieramy. Poświęcą wszystko, by władzy nie utracić. Nie potrafią nic innego. Sami są pełni lęku, więc skutecznie odczytują, przewidują i generują nasze". 

- Dokładnie tak jest. Tylko ja nie muszę powoływać się na Andrzeja Stasiuka. Kilka tygodni temu był w tym kraju Franciszek, który mówił dokładnie w tym duchu. Co to znaczy, żebyśmy wstali z kanapy? Otóż papież strofuje nas, a w zasadzie was, młodych, i mówi, żebyście ten świat zmieniali, żebyście nie oddali swojego strachu tchórzliwym politykom. Bo najłatwiej jest zarządzać ludźmi, którzy właśnie siedzą na kanapach i mówią, że taki świat, jaki jest, im się podoba.

Gdzie w tym wszystkim Kościół? 

- Wbrew temu, co można usłyszeć w wielu mediach, Kościół pełni swoją funkcję. Przypominam, że Kościół to także Szymon Hołownia, który niesie pomoc ludziom w Afryce. Założył fundację, zbiera pieniądze i buduje szkoły i szpitale w Kasisi w Afryce. Jest też Janka Ochojska prowadząca pomoc humanitarną, w Syrii pracuje Polska Akcja Humanitarna, ciągle prowadzone są zbiórki pieniędzy na wiercenie studni w Sudanie. To jest pomoc realna. Również my budujemy domy dla osób potrzebujących pomocy.
 

Wobec kryzysu uchodźczego wielu duchownych milczy. 

- Znam takich, którzy mówią rzeczy stanowcze. Abp Gądecki, przewodniczący polskiego Episkopatu, jeszcze przed Franciszkiem zaproponował, by każda parafia przyjęła uchodźców. Dużą robotę w tej dziedzinie wykonuje bp Krzysztof Zadarko, który nie tylko mówi o przyjmowaniu uchodźców, ale też jeździ do Syrii i miejsc, gdzie ludzie cierpią, organizuje zbiórki na rzecz uchodźców. Caritas proponuje korytarze humanitarne. Takich akcji można wymieniać dużo.

Można też wymienić ks. Jacka Międlara, który ma całkowicie inne podejście do uchodźców. 

- Nawoływanie do nienawiści nie jest, nigdy nie było i nie będzie twarzą chrześcijaństwa. Podstawowym błędem jest życie w przekonaniu, że Kościół jest prawicowy. Oczywiście wielu ludzi Kościoła poszło o krok za daleko i przesadnie zaangażowało się w politykę, popierając jedno albo drugie ugrupowanie polityczne. Mają do tego prawo, ale ono się kończy, gdy ktoś chce zapisać cały Kościół do jakiejś partii politycznej. To samo tyczy się przesadnego strachu wobec ludzi uciekających przed wojnami.

Wśród muzułmanów mogą być terroryści. Może powinniśmy pomagać tylko chrześcijanom? 

- Mamy pomagać wszystkim. Jeżeli francuskie i belgijskie służby dały ciała, przez lata tolerując rodzący się terroryzm na swoim terenie, to był błąd. Sytuacja tych krajów jest zupełnie inna niż sytuacja Polski. To są kraje postkolonialne, mają całkowicie inną historię. A my po to płacimy naszym służbom, żeby pracowały. Oczywiście tragedii nie da się całkowicie wykluczyć. I mówił o tym także Franciszek w samolocie, gdy wracał z Krakowa do Rzymu. Został wówczas zapytany, dlaczego nie mówi o przemocy stosowanej przez wyznawców islamu. Odpowiedział wówczas, że w takim razie musiałby mówić także o przemocy stosowanej przez chrześcijan. To jest jakiś absurd, że boimy się ludzi z Bliskiego Wschodu. W naszych domach najwięcej problemów jest ze słowiańskimi chrześcijanami.

Pojawiają się zarzuty, że Franciszek jest lewicowy. 

- To samo mogą powiedzieć o Chrystusie. Franciszek niewiele różni się od Chrystusa. Jeśli Franciszek jest lewicowy, to trzeba powiedzieć, że Chrystus też. To jest absurd. Ewangelia nie jest ani lewicowa, ani prawicowa. Przestańmy używać takich terminów jak lewicujący i prawicujący. Ewangelia mówi swoje. Jak ktoś chce nazywać to lewicą czy prawicą, to mam to gdzieś. Od samego początku Kościół troszczył się o wykluczonych - sieroty i wdowy - pierwsi chrześcijanie sprzedawali wszystko, rozdawali ubogim. Troska o to, żeby najsłabsi nie byli wykluczeni ze wspólnoty, była od początku troską pierwszych chrześcijan. To, co Franciszek mówił do młodych w Krakowie, było wezwaniem do rewolucji: taki świat, w którym jest głód, nędza, wykluczenie, świat wojen, korupcji, przemocy i niesprawiedliwości, nie może wam się podobać! Wstańcie i zróbcie z tym coś!

Rewolucji? Takiej z gniewem i koktajlami Mołotowa? 

- Nie da się zaprowadzać pokoju przez przemoc. To jest durna wizja świata. Matka Teresa z Kalkuty mówiła, że nigdy nie mieszała się do tego, co powinny albo nie powinny robić rządy. Zamiast marnować czas na takie kwestie, mówiła: "Pozwólcie mi zrobić coś teraz. Do jutra nasi ludzie mogą umrzeć".

Katolicy mają wyjść na ulice? 

- Pamiętam, że Pius X, jeszcze jako wikary, brał udział w demonstracjach robotniczych. Nie chodziło mu o to, żeby podburzać ludzi, ale żeby być z nimi. Nie robił tego w imię wyższości jakiegoś narodu nad innym. Robił to, bo troszczył się o słabszych. Nigdy nie podjudzał, raczej tonował emocje i wzywał do pokojowego rozwiązywania konfliktów.

Na demonstracje chodziła też Dorothy Day, Amerykanka, założycielka Catholic Worker, trwa jej proces beatyfikacyjny. 

- Taki był jej charyzmat. Podobnie jak jednego z braci z naszej Wspólnoty, który brał udział w demonstracjach robotniczych w Peru. On dzięki temu, że był na ulicy, powstrzymał żołnierzy przed rzezią.

Papież wzywa do zmian. 

- Mówi, żebyśmy się ruszyli. Że z samego wzruszenia nie ma żadnych efektów. Ludzie, którzy żyją w miejscach konfliktów zbrojnych, nie potrzebują naszego współczucia, potrzebują naszej gotowości do niesienia pomocy.

Jak? 

- Wystarczy rozejrzeć się wokół. Przyjaźnię się z Janką Ochojską. Ostatnio spotkałyśmy się na Woodstocku i doszłyśmy do wniosku, że ona robi w hurcie, a ja w detalu. To znaczy ona, budując studnie w Sudanie, dba o całą wioskę. Ja natomiast pomagam tu, na miejscu. Oczywiście to jest tak, że jak teraz wyjdziemy na ulicę i zaczniemy karmić pojedynczych ludzi, to nie sprawimy, że głód całkowicie zniknie z ziemi. Ale możemy być pewni, że ten jeden człowiek zaśnie najedzony. I to jest już istotny wkład w zmianę świata.
 

Jak rozmawiać z ludźmi na ulicy? 

- Najpierw musicie ich pytać, czego naprawdę potrzebują. Nie bądźcie mądrzejsi od nich. Spróbujcie poznać ich sytuację, czego na ten moment potrzebują. Będą chcieli herbaty, ciepłego śpiwora. Ale być może potrzebują też wyjścia do zoo, żeby się chwilę pośmiać, uwierzyć w siebie i zobaczyć, że istnieje inny świat, że ten świat może być tak czy inaczej osiągalny.

Na poznanie ich potrzeb potrzebujecie czasu. To nie jest tak, że powiesz człowiekowi: masz być teraz mądry, dobry, sprawny. Możecie się schować z takim pomaganiem. Bo co? Jak się wam powie, że macie teraz namalować "Panoramę Racławicką", to choćbyście mieli najlepsze motywacje na świecie, wymalujecie jakiegoś gniota, jeśli w ogóle się do tego zabierzecie.

Siostra jest szczęśliwa? 

- Cóż to za pytanie.

Od lat siostra żyje z biedakami, można mieć dość. 

- Nie bez powodu zatytułowaliśmy naszą książkę "Sposób na (cholernie) szczęśliwe życie". Tu jest dom wariatów. Świrus Artur biega wokół i wykrzykuje coś w swoim języku. Ksiądz Jacek pali marlboro z biedakiem, który kilka dni temu spał na dworcu. Jest wesoło. W tej szarej codzienności takich zwariowanych wydarzeń mamy bardzo wiele, tylko trzeba je zauważyć. Poza tym trzeba mieć dystans i poczucie humoru, tu nie ma innej drogi. Jeśli nie masz, to musisz się nauczyć, i to szybciutko. Inaczej życie cię zmiecie. I nie traktować siebie zbyt serio. A żeby się nie traktować zbyt serio, trzeba zahaczyć o Kościół. Wtedy człowiek się zobaczy we właściwych proporcjach.

Ale nie jest tylko wesoło. 

- Oczywiście to nie jest tak, że uodporniamy się na biedę. Ciągle zdarzają się chwile, gdy ręce opadają. Ma się dość durnych systemów politycznych, które nie widzą człowieka, tylko paragrafy. Ma się dość, gdy przez lata inwestuje się w biednych ludzi, a efekty nie są natychmiastowe. Tylko że ja nie jestem zwolenniczką etyki pragmatycznej. Że skoro od razu nie widać efektów, to trzeba dać sobie spokój. Na tym polega przyzwoitość, że nawet jeśli trzeba poświęcić więcej pracy, a efektów nie widać od razu, to i tak trzeba to robić. To jest przyzwoitość.

O czym siostra marzy? 

- Niezwykle przyziemnie marzę. Marzę, żeby ludzie żyli w pokoju, żeby nie było cierpienia, żeby ludzie byli szczęśliwi. Przyziemne marzenia, tu już konkretnie, żeby nam się udało zrobić tak, żeby przynajmniej w najbliższej okolicy ludzie mieli co jeść i gdzie spać, żebyśmy mogli wybudować dom, bo jest taka potrzeba, żeby dzieci moje były szczęśliwe, bliscy moi, mieszkańcy. To są takie marzenia.

A dla siebie? 

- No to jest dla mnie, to jest dla mnie. Moim marzeniem jest, żeby świat był piękny. Nudne, nie? Ale tak jest naprawdę.

Błażej Strzelczyk, dziennikarz "Tygodnika Powszechnego".
Piotr Żyłka, redaktor naczelnym portalu DEON.PL

Małgorzata Chmielewska
Siostra zakonna, przełożona Wspólnoty Chleb Życia. Zdaniem Jerzego Owsiaka "kobieta ogień", Muńka Staszczyka - "kobieta z boskim czadem".

Już w wieku dziesięciu lat została "ekskomunikowana" - z lekcji religii, bo zadawała za dużo pytań. Angażuje się społecznie od lat 80. W latach 90. organizowała na warszawskim dworcu wigilie dla bezdomnych. Prowadziła pierwszy w wolnej Polsce dom dla samotnych matek. Przez ostatnie 25 lat mieszkała z biedakami.

Codziennie mierzy się z prawdziwymi dramatami. Mawia, że na miłość nie da się zrobić biznesplanu, że miłość powinna być nieco stuknięta, bo inaczej jest nudno. Od lat burzy stereotypy i podbija serca Polaków swoją szczerością.

Prowadzi domy dla bezdomnych, chorych, samotnych matek oraz noclegownie dla kobiet i mężczyzn. Osoby wykluczone próbuje przywrócić do społeczności poprzez stworzenie dla nich miejsc pracy. Dlatego powołała specjalne manufaktury, w których pracują osoby bezdomne i chore. Jest adopcyjną matką piątki dzieci, w tym niepełnosprawnego Artura, z którym mieszka w Nagorzycach, wiosce w województwie świętokrzyskim. O domach Wspólnoty, w których mieszkają biedacy, mówi "biedaholding".

Nakładem wydawnictwa WAM ukazała się właśnie jej książka


"Sposób na (cholernie) szczęśliwe życie" 
Małgorzata Chmielewska 
WAM